1. Sốt xuất huyết Dengue là gì
Bệnh
sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là bệnh nhiễm vi rút cấp tính do vi rút Dengue gây
ra. Bệnh có thể gây ra dịch lớn với nhiều người mắc, gây ảnh hưởng lớn về kinh
tế - xã hội. Những trường hợp bệnh nặng có thể gây tử vong, đặc biệt là với trẻ
em.
2. Dịch SXHD thường xảy ra vào thời gian nào
Bệnh
SXHD thường tăng nhiều vào các tháng mùa mưa, có nhiệt độ trung bình cao. Ở
nước ta, khu vực miền nam và miền trung bệnh xuất hiện quanh năm, ở miền bắc và
Tây Nguyên bệnh thường xảy ra từ tháng 4 đến tháng 11. Cứ khoảng 3-5 năm một
lần lại có một vụ dịch SXHD lớn hơn xảy ra, điều này có thể liên quan đến chu
kỳ thay đổi của khí hậu làm tăng nhiệt độ và mức độ mưa.
3. Bệnh sốt xuất huyết Dengue lây truyền ra sao. Chăm sóc người
bệnh SXH có thể bị lây bệnh không
Bệnh
sốt xuất huyết dengue lây truyền qua muỗi đốt. Muỗi vằn (Aedes) hút
máu người bị bệnh sau đó mang vi rút, khi chúng đốt người lành sẽ lây truyền vi
rút Degue sang người cho lành.
Bệnh
SXHD không lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp, nên chăm sóc người bệnh SXH không
bị lây. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh để muỗi đốt vì muỗi có thể truyền bệnh từ
người bệnh sang người lành.
4. Nhận diện loại muỗi có thể truyền bệnh SXHD như thế nào
Có
nhiều loài muỗi có khả năng truyền bệnh SXH. Ở Việt Nam có hai loài muỗi chính
truyền bệnh này đó là Aedes aegypti và Aedes albopictus. Đây là
loài muỗi nhỏ, màu đen hoặc hơi nâu đen. Trên thân mình và chân có các vằn
trắng, ưa thích hút máu người. Muỗi hoạt động trong môi trường ánh sáng yếu.
Chúng thường tăng cường đốt người vào buổi sáng sớm và chiều tà hoặc hoạt động
cả ngày trong những căn phòng thiếu ánh sáng. Muỗi trưởng thành thường trú đậu
ở các xó tối trong nhà, thích đẻ trứng ở những vật chứa nước sạch trong khu dân
cư như các vũng nước mưa, các mảnh vỡ, vỏ lon, vỏ chai đọng nước, thậm chí cả
trong những lọ hoa, chum vại, bể nước.
5. Người đã từng mắc bệnh SXHD có thể mắc lại không
Hiện có
bốn típ vi rút Dengue gây bệnh SXHD là D1, D2, D3, D4. Khi người bệnh nhiễm vi
rút lần đầu thường bệnh nhẹ và có miễn dịch với típ đó. nhưng khi tái nhiễm típ
vi rút khác thì bệnh có thể diễn biến nặng hơn thành sốt xuất huyết Dengue.
6. Biểu hiện của SXHD là gì
Sau khi
bị muỗi truyền vi rút 3-6 ngày, người bệnh có thể xuất hiện các biểu hiện khác
nhau theo từng giai đoạn:
Giai
đoạn 1: Nhiễm vi rút huyết, thường kéo dài 2-5 ngày. Bệnh nhân sốt cao liên
tục, đau đầu, đau mỏi người, đau nhức vùng hốc mắt, có thể đau họng, buồn nôn
hoặc tiêu chảy. Các biểu hiện này không đặc hiệu và cũng tương tự như các sốt
vi rút khác. Người bệnh có thể chỉ cần uống thuốc hạ sốt, uống dung dịch oresol
tăng cường ăn hoa quả, bổ xung vitamin và có thể điều trị theo đơn tại nhà.
Nếu mới
nhiễm vi rút Dengue lần đầu bệnh tự khỏi sẽ sau 7-8 ngày. Nếu người bệnh tái
nhiễm vi rút Dengue type khác, bệnh sẽ diến biến nặng thành SXHD với các giai
đoạn tiếp theo.
Giai
đoạn 2: Tăng thấm thành mạch và giảm tiểu cầu kéo dài 2-3 ngày. Đây là giai
đoạn nguy hiểm của bệnh. Người bệnh nên điều trị tại bệnh viện. Bệnh nhân đỡ
sốt nhưng có tình trạng giảm tiểu cầu trong máu và tăng tính thấm thành mạch
gây thoát dịch và cô đặc máu. Người bệnh có thể xuất hiện các nốt chấm xuất
huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, rong kinh hoặc kinh nguyệt bất
thường. Nếu tiểu cầu hạ quá nhiều có thể dẫn đến chảy máu ồ ạt. Nếu thoát dịch
và cô đặc máu nhiều có thể dẫn đến sốc Dengue rất nguy hiểm. Tùy thuộc tình
trạng thoát dịch, hạ tiểu cầu nhiều hay ít mà thầy thuốc quyết định việc bệnh
nhân có cần truyền dịch, truyền máu hay không.
Giai
đoạn 3: Tái hấp thu dịch và hồi phục tiểu cầu. Sau khi thoát dịch 24 – 48 giờ,
cơ thể sẽ tái hấp thu dịch lại. Giai đoạn này không nên truyền dịch vì có thể
gây quá tải dịch. Trong giai đoạn này tiểu cầu bệnh nhân bắt đầu hồi phục dần.
7. Làm thế nào để phân biệt với sốt do vi rút khác
Trong
giai đoạn nhiễm vi rút huyết, biểu hiện của SXHD không khác nhiều so với các
bệnh sốt vi rút khác. Trong mùa dịch SXHD nếu xuất hiện sốt, đau đầu nhiều,
người bệnh nên đến cơ sở y tế khám để phát hiện bệnh và xử lý kịp thời nếu có
dấu hiệu diễn biến nặng.
Xét
nghiệm quan trọng nhất để hỗ trợ điều trị SXHD là xét nghiệm công thức máu. Nó
giúp thầy thuốc quyết định có cần truyền dịch, truyền máu hay không, số lượng
cần truyền bao nhiêu. Xét nghiệm này có thể thực hiện được ở tất cả các bệnh
viện và hầu hết các phòng khám khu vực.
8. SXHD có thể điều trị ở đâu
Giai
đoạn 1 của bệnh SXH, biểu hiện và xử trí tương tự sốt vi rút thông thường nên
người bệnh có thể điều trị ngoại trú theo đơn. Giai đoạn 2 là giai đoạn có thể
có nhiều biến chứng nặng nên người bệnh nên đến cơ sở y tế để điều trị. Sốt
xuất huyết hoàn toàn có thể điều trị ở các tuyến cơ sở. Chỉ những trường hợp có
biến chứng nặng như sốc Dengue gây suy đa tạng, hạ tiểu cầu gây chảy máu hoặc
đe dọa chảy máu nghiêm trọng mới cần điều trị tại các tuến y tế cao hơn.
9. Những điểm gì cần lưu ý đặc biệt khi bị mắc sốt xuất
huyết
Các
biến chứng nặng của SXH thưởng xảy ra ở giai đoạn 2. Mặc dù lúc này bệnh nhân
đã đỡ sốt nhưng vẫn không được chủ quan mà cần đến cơ sở y tế khám và xét
nghiệm máu hàng ngày. Nếu người bệnh có các dấu hiệu đe dọa: Mệt lả, nôn hoặc
buồn nôn liên tục, bứt rứt vật vã, chảy máu chân răng, chảy máu cam hoặc kinh
nguyệt kéo dài, ở trẻ nhỏ có thể có li bì, bỏ bú, đái ít tay chân lạnh cần phải
đưa ngay đến bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.
10. Phòng ngừa SXHD bằng cách nào
Để
phòng tránh SXHD, cần tránh bị muỗi đốt. Phòng tránh cá nhân bằn cách diệt muỗi
trong nhà, nằm màn, mặc quần áo dài tay sử dụng hương muỗi hoặc các hóa chất
xua đuổi côn trùng. Phòng bệnh cho tập thể bằng cách bảo đảm vệ sinh môi
trường, diệt ấu trùng muỗi (loăng quăng) bằng cách thả cá, làm lưới đậy cho
những chum, bể nước, loại bỏ các vật dụng, mảnh vỡ đọng nước. Khơi thông các
vũng nước đọng và phun thuốc diệt muối nếu môi trường có quá nhiều muỗi trưởng
thành.
(sưu tầm)