Năm 1994 tại
Cairo, Hội nghị quốc tế về dân số và phát triển, 179 quốc gia trong đó có Việt
Nam đã thông qua chương trình hành động với tầm nhìn sâu rộng trong lĩnh vực dân
số và phát triển (ICPD). Các quốc gia đều đồng thuận với quan điểm cho rằng cần
đặt con người vào vị trí trung tâm và khẳng định mối quan hệ chặt chẽ giữa dân
số và phát triển. Việc lồng ghép đầy đủ các vấn đề dân số vào các chiến lược
phát triển, vào công tác lập kế hoạch, ra các quyết định và phân bổ nguồn lực ở
các cấp, vùng nhằm giải quyết hợp lý các chỉ tiêu dân số, bao gồm tỷ lệ tăng
dân số, cơ cấu tuổi, mức sinh, mức chết, di cư... đều ảnh hưởng đến mọi khía
cạnh của phát triển con người, kinh tế và xã hội.
1. Những vấn đề của dân
số toàn cầu
Năm 2024, tròn 30 năm
thực hiện Chương trình hành động ICPD, trên toàn cầu chưa giải quyết hiệu quả
vấn đề nhu cầu chưa được đáp ứng về kế hoạch hóa gia đình; tử vong bà mẹ liên
quan đến thai sản vẫn còn cao, theo Quỹ Dân số Liên hợp quốc:
- Mỗi ngày, trên thế
giới có khoảng 800 phụ nữ tử vong vì những nguyên nhân có thể phòng tránh được
có liên quan đến thai sản. Điều này tương đương với hơn 290 ngàn phụ nữ tử vong
mỗi năm.
Bạo lực đối với phụ nữ
ảnh hưởng đến gần 1/3 phụ nữ trên toàn thế giới. Hiện mới chỉ khoảng 55% phụ nữ
có khả năng tự đưa ra quyết định về sức khỏe sinh sản và tình dục của mình.
- Một nửa dân số thế
giới hiện đang sống ở các trung tâm đô thị. Đến năm 2050, con số này sẽ là gần
70%. - Từ năm 2022 đến năm 2030, nếu chúng ta chỉ thêm 79 tỷ USD để giải quyết
vấn đề nhu cầu chưa được đáp ứng về kế hoạch hóa gia đình và phòng tránh tử
vong bà mẹ có thể sẽ ngăn chặn 400 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn, cứu
sống khoảng 1 triệu phụ nữ và tạo ra 660 tỷ USD lợi ích kinh tế. Đối với nỗ lực
giảm thiểu tình trạng tảo hôn, nếu đầu tư khoảng 152 tỷ USD từ năm 2022 đến năm
2030, sẽ tránh được khoảng 230 triệu trường hợp, đảm bảo 386 triệu bé gái được
đến trường và mang lại 5,1 nghìn tỷ USD lợi ích kinh tế.
2. Thành tựu và khó
khăn, thách thức của công tác dân số Việt Nam
2.1. Thành tựu của công
tác dân số trong 30 năm qua
Trong thời gian qua,
công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình đã đạt được nhiều kết quả quan trọng,
góp phần to lớn vào công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước.
- Tốc độ gia tăng dân số
đã được khống chế thành công, đạt mức sinh thay thế từ năm 2006 cho đến nay
tiếp tục duy trì xung quanh mức sinh thay thế. Cơ cấu dân số chuyển dịch tích
cực. Dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh. Từ năm 2007, nước ta bước vào
thời kỳ dân số vàng.
- Chất lượng dân số được
cải thiện về nhiều mặt. Tuổi thọ trung bình tăng nhanh, cao hơn nhiều nước có
cùng mức thu nhập bình quân đầu người. Tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà
mẹ, trẻ em giảm mạnh. Tầm vóc, thể lực người Việt Nam có bước cải thiện. Dân số
đã có sự phân bố hợp lý hơn, gắn với quá trình đô thị hoá, công nghiệp hóa và
yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.
- Công tác tuyên truyền,
giáo dục, nhận thức về dân số và kế hoạch hóa gia đình của các cấp, các ngành
và toàn dân có bước đột phá. Mỗi cặp vợ chồng có con đã trở thành chuẩn mực,
lan tỏa, thấm sâu trong toàn xã hội. Dịch vụ dân số và kế hoạch hóa gia đình
được mở rộng, chất lượng ngày càng cao.
2.2. Những vấn đề dân số
ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bền vững của đất nước và từng địa phương.
Chênh lệch mức sinh đáng
kể giữa các vùng, đối tượng và nguy cơ không đạt được mục tiêu duy trì mức sinh
thay thế trên phạm vi toàn quốc; - Tốc độ già hóa dân số nhanh và sớm trở thành
quốc gia dân số giả là thách thức lớn cho phát triển kinh tế và an sinh xã hội;
- Ti số giới tính khi
sinh vẫn luôn ở mức cao; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết vẫn chậm khắc
phục;
- Chất lượng dân số,
nhất là tại vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn còn hạn chế và một số nội dung
quan trọng khác sẽ tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền
vững của đất nước cả trong hiện tại và tương lai.
3. Một số nội dung truyền thông cho
cộng đồng:
- Lợi ích của việc sinh
đủ 2 con; chuyển đổi hành vi về giới và bình đẳng giới, không lựa chọn giới
tính thai nhi, truyền thông nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái
trong gia đình, cộng đồng và xã hội;
- Lợi ích và tầm quan
trọng của việc tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn cho nam/nữ thanh niên;
thực hiện tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh;
- Phổ biến các quy định
của pháp luật về cấm tảo hôn, kết hôn cận huyết thống, tạo sự đồng thuận của
các tầng lớp nhân dân và toàn xã hội trong việc thực hiện giảm thiểu tảo hôn và
hôn nhân cận huyết thống;
- Ý nghĩa, tầm quan
trọng của chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho người cao tuổi; các nội dung rèn
luyện thân thể, phòng các bệnh thường gặp ở người cao tuổi;
- Cung cấp kiến thức về
sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục phù hợp với các nhóm đối tượng đặc thù (vị
thành niên, thanh niên, người lao động tại khu công nghiệp, khu chế xuất...)
góp phần giảm tình trạng mang thai ngoài ý muốn, giảm phá thai, dự phòng vô
sinh và nâng cao chất lượng dân số.
- Ưu tiên truyền thông
dành cho các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, bao gồm người dân tộc thiểu số,
người di cư, người khuyết tật và những người bị ảnh hưởng bởi tác động của biến
đổi khí hậu.
Các Khẩu hiệu tuyên truyền
Ngày Dân số Thế giới năm 2024 :
(1) Dân số
là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc;
(2) Công tác dân số là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân,
(3) Hãy chọn cho mình một biện pháp tránh thai phù hợp để tránh
mang thai ngoài ý muốn;
(4) Không mang thai ở tuổi vị thành niên vì sức khỏe, hạnh phúc và
tương lai của chính bạn;
5) Nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức,
( (6) Hãy để việc sinh con trai hay gái theo quy luật tự nhiên,
(7) Tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn vì hạnh phúc mỗi cá
nhân, gia đình, vì sự phồn vinh của đất nước;
(8) Thực hiện việc tầm soát, chẩn đoán và điều trị bệnh tật trước
sinh, sơ sinh vì tương lai nòi giống Việt;
(9) Không tảo hôn, kết hôn cận huyết thống để bảo vệ giống nòi,
(10 ) Chăm sóc, phụng dưỡng người cao tuổi là truyền thống tốt đẹp
của dân tộc;
(11) Gia đình, cộng đồng và toàn xã hội hãy chung tay chăm sóc,
phát huy vai trò người cao tuổi;
(12) Nâng cao chất lượng dân số để phát triển đất nước nhanh và
bền vững.