Cây đinh lăng, vị thuốc quý
Cây Đinh lăng (Polyscias fruticosa) thuộc họ Ngũ gia bì,
trồng không quá khó. Loài cây này là một loại dược liệu quý bởi con người
có thể sử dụng được toàn bộ cây từ rễ, củ, cành và lá để làm thuốc trị Bệnh, bồi bổ sức khỏe và làm gia vị cho các
món ăn như gỏi cá, thịt chó...
Kỹ thuật trồng cây đinh lăng không quá phức
tạp
Đinh lăng thuộc loại cây nhỏ, cao khoảng 0,8-1,5m, thường được
trồng làm cây cảnh trước nhà hoặc chùa, miếu. Cây có lá kép, mọc so le, lá 3
lần xẻ lông Chim, mép khía có răng cưa. Hoa nhỏ màu tRắng, mọc thành tán. Quả dẹt, dài 3-4mm, dày
khoảng 1mm. Lá đinh lăng phơi khô, nấu lên có mùi thơm đặc trưng, dân gian gọi
nôm na là mùi "thuốc bắc". Lá tươi không có mùi thơm này.
Đinh lăng là cây sống nhiều năm, ưa ẩm, ưa sáng nhưng cũng chịu
hạn, chịu bóng nhưng không chịu úng ngập. Cây có biên độ sinh thái rộng, phân
bố trên khắp các vùng sinh thái, có thể phát triển trên nhiều loại đất nhưng
tốt nhất là đất pha cát. Cây phát triển mạnh khi nhiệt độ dưới 25 độ C (từ giữa
thu đến cuối xuân).
Phân loại cây đinh lăng
Đây là loài đang sử dụng nhiều nhất: đinh lăng lá tròn
(Polyscias balfouriana Baill), đinh lăng trổ( Đinh lăng viền bạc), đinh lăng lá
to (Đinh lăng ráng Polyscias filicifolia (Merr) Baill, đinh lăng đĩa (Polyscias
scutellarius (Burm f) Merr), đinh lăng rang (lá 2 lần kép, thân màu xám trắng,
tên gọi khác là Polyscias serrata Balf).
Theo dân gian, đinh lăng lá nhỏ có hai loại
chính: Đinh lăng nếp và đinh lăng tẻ, kỹ thuật trồng loài cây này không quá khó
Đinh lăng nếp là loại lá nhỏ, xoăn, thân nhẵn, củ to, rễ nhiều
và mềm, vỏ bì dày cho năng suất cao và chất lượng tốt, đây là
loại hay được chọn để làm giống. Đinh lăng tẻ là loại lá sẻ thùy to, vỏ thân xù
xì, màu xanh nhạt, củ nhỏ, rễ ít và cứng, vỏ bì mỏng, năng suất thấp. Loại này
người dân không nên trồng.
Chuẩn bị trồng
Đinh lăng là loại cây chịu hạn, không ưa đọng nước, phát triển
tốt ở vùng đất pha cát, tơi xốp, có độ ẩm trung bình. Khi trồng đại trà, diện
rộng, người dân phải cày bừa làm đất tơi, lên luống cao 20cm, rộng 50cm. Nếu ở
vùng đồi, người trồng phải cuốc hốc sâu 20cm, đường kính hố 40cm. Đinh lăng
trồng bằng cách giâm cành và có thể trồng được cả bốn mùa nhưng tốt nhất là
giữa xuân.
Cây đinh lăng đem lại hiệu quả kinh tế cao
Thời vụ: Người nông dân nên trồng vào mùa xuân, từ tháng 1-4.
Vào mùa hè, cây được trồng cần phải giâm hom giống 20-25 ngày cho ra rễ mới đem
trồng. Người trồng có thể giâm cành bằng cách đem hom cắm xuống đống cát để trong
bóng mát, khoảng cách trồng: 40 x 50 cm hoặc 50x50 cm. Mật độ của cây là khoảng
40.000 đến 50.000 cây/ha.
Phân bón và kỹ thuật bón phân
Bón lót: Mỗi hecta, người dân nên bón lót 10- 15 tấn phân
chuồng, 400- 500 kg phân NPK, bón toàn bộ lượng phân lót, tránh bón sát và hôm
giống.
Bón thúc: Ở năm đầu, vào tháng 6 sau khi trồng, cây cần được bón
thúc 8kg urê/sào bằng cách rắc vào má luống rồi lấp kín. Cuối năm thứ 2, vào
tháng 9 sau đợt tỉa cành, cây nên được bón thêm phân chuồng 6 tấn/ha và 300 kg
NPK+100 kg kali. Ngoài ra người trồng cần bón thúc vào mùa thu, vun đất phủ kín
phân bón để cây có điều kiện phát triển mạnh vào năm sau
Kỹ thuật trồng
Người trồng đặt hom giống cách nhau 50cm, đặt nghiêng hom theo
chiều luống, giữa các hom bón lót bằng phân chuồng 4kg/sào và 20kg phân NPK
(tránh bỏ phân sát hom giống), sau đó lấp hom, để hở đầu hom trên mặt đất 5cm.
Khi trồng xong, người dân nên phủ rơm rạ hoặc bèo tây lên mặt luống để giữ độ
ẩm và tạo mùn cho đất tơi xốp. Nếu đất khô, người nông dân phải bơm nước ngập
2/3 luống hoặc tưới nước đảm bảo độ ẩm cho đất trong vòng 25 ngày nhưng không
được để ngập nước, nếu trời mưa liên tục phải thoát nước ngay để tránh thối hom
giống. Có hai cách trồng.
Một là kết hợp làm cảnh và thu dược liệu: Người dân có thể trồng
thành từng hốc hoặc từng hàng thẳng tắp hoặc theo hình dáng tuỳ thích (hình
thoi, vòng tròn, vòng ô voan...)
Trồng từng hốc: Người trồng đào hốc có đường kính 1m, sâu
35-40cm, lót đáy hố bằng miếng PE hay nilon cũ (để rễ cây tập trung trong hố,
khi thu hoạch sẽ lấy gọn cả bộ rễ một cách dễ dàng). Sau đó, người dân trộn đất
với phân chuồng hoai mục (10kg) cho đầy hố, nén đất xuống rồi trồng cây đã ươm
vào, ba cây một hố theo hình tam giác đều, cây cách cây 50cm. Cây cần được tưới
nước và ấn chặt đất xung quanh gốc, người chăm nên vun đất tạo thành vồng có
rãnh thoát nước xung quanh. Nếu có, bèo tây ủ vào gốc để giữ ẩm là tốt nhất.
Loài cây này là một vị thuốc quý
Trồng theo hàng thẳng hoặc tạo hình dáng: Bước đầu tiên là người
trồng đào băng rộng 40cm, sâu 35-40cm, lót nilon cũ hoặc PE cũ xuống đáy
và trồng cây như trên (không đặt cây theo hình tam giác đều mà chỉnh theo hàng
thẳng hoặc hình dáng định trồng).
Hai là trồng trên diện tích lớn: Người nông dân cần làm luống
rộng 60cm, cao 35-40cm, bổ hốc thành hai hàng lệch nhau, cây cách cây 50cm.
Bước tiếp theo là người dân cho phân hoai mục xuống, lấp đất mỏng, đặt cây đã
ươm vào trồng, tưới nước rồi ấn chặt đất quanh gốc. Nếu cây được trồng
trên đất dốc, người trồng phải làm luống theo đường đồng mức để tránh trôi màu,
hạn chế thoát nước nhanh sau khi mưa.
Chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh
Đinh lăng là cây phát triển quanh năm, chịu hạn, ít sâu bệnh.
Hầu như không cần sử dụng thuốc BVTV. Từ năm thứ 2 trở đi, người chăm cần tỉa
bớt lá và cành, mỗi năm 2 đợt vào tháng 4 và tháng 9. Mỗi gốc chỉ nên để 1-2
cành to.
Đinh Lăng là cây phát triển quanh năm, chịu hạn và ít bị sâu
bệnh hại. Giai đoạn đầu mới trồng, cây thường bị sâu xám cắt lá mầm và ăn vỏ
thân, giai đoạn cây phát triển mạnh hầu như không bị sâu hại.
Tất cả các bộ phận của cây đều có công dụng trong y học
Trong giai đoạn đầu, người trồng cần chú ý phòng từ kịp thời
tránh ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của cây. Người chăm bón có thể dùng
thuốc hoặc bắt sâu bằng tay vào sáng sớm hoặc chiều muộn. Ngoài ra, người dân
có thể dùng một số loại thuốc phòng trừ sâu xám như sau: Dùng thuốc đơn
TP-Pentin 18EC, Basudin 50EC; Shecpain 36EC, Gottoc 250EC hoặc phối hợp hai
loại thuốc khác nhau: Diptere 80WP + Karate 2,5EC, Sevin 40% + Sherpa 25EC,
Ganoi 95SP + Abamectin 36EC, Regent 800WG + Sokupi 0,36AS… hoặc dùng một trong
các loại thuốc sâu dạng hạt, bột như: Basudin 10H, Vibasu 10G, Furadan 3G,
Regent 3G… trộn một phần thuốc với 10 phần đất bột khô rắc vào quanh gốc cây
khi cấy trồng có tác dụng phòng trừ sâu xám rất tốt.
Thu hái, chế biến, bảo quản
Lá: Khi chăm sóc, người trồng cần tỉa bớt lá chỗ quá dầy. Khi
thu vỏ rễ, vỏ thân , người thu nên thu hoạch lá trước, sau đó mới chọn hom
giống. Lá thu được đem hong gió cho khô là tốt nhất (âm can), cuối cùng sấy cho
thật khô.
Vỏ rễ, vỏ thân: Người nông dân có thể thu hoạch vào cuối thu năm
thứ 2 (cây trồng 5 năm có năng suất vỏ rễ vỏ thân cao nhất). Rễ và thân câycần
được rửa sạch đất cát, cắt rời rễ lớn, hong gió một ngày cho ráo nước (giúp bóc
vỏ dễ hơn) để riêng từng loại vỏ thân, vỏ rễ sau khi bóc. Rễ nhỏ có đường kính
dưới 10mm không nên bóc vỏ, loại đường kính dưới 5mm nên để riêng. Rễ cần được
phơi, sấy liên tục đến khi khô giòn.
Phân loại: Loại I là vỏ, rễ cây loại có đường kính (lúc tươi) từ
10mm trở lên. Loại II là vỏ thân và vỏ rễ có đường kính dưới 10mm (vỏ thân gần
gốc dày trên 2mm). Loại III là các loại rễ và vỏ thân mỏng dưới 2mm.
Phạm Văn Thắng (Nguồn: kythuatnuoitrong.edu.vn)