Chanh dây hay còn gọi là chanh leo, lạc tiên, mác mác hoặc mát mát tùy theo địa phương. Đây là một giống cây dạng dây leo phù hợp với khí hậu nhiệt đới, cận nhiệt đới. Cây sinh trưởng mạnh ở môi trường nhiều ánh sáng, lượng mưa trung bình trong năm là 1.500mm. Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp giao động từ 16-30 độ C. Khí hậu ít gió, không bị sương muối.

Đất trồng chanh dây phải thoát nước tốt, pH của đất từ 5.5 – 6.0, tầng canh tác tối thiểu 50cm. Độ cao so với mặt nước biển là 500 – 1.000m. (Riêng giống chanh dây tím thích hợp với độ cao từ 600 – 800m)

Lựa chọn giống chanh dây

Hiện nay bà con chủ yếu trồng 2 giống chanh dây là chanh dây tím và chanh dây vàng.

Giống chanh dây vàng: Cây sinh trưởng mạnh, ít sâu bệnh, năng suất trung bình, trái chín màu vàng, vị chua, ít thơm, kích thước quả từ vừa đến nhỏ

Giống chanh dây tím: Có nguồn gốc chủ yếu từ Đài Loan, năng suất cao, trái chín màu đỏ/tím. Vỏ mỏng, cơm dày, vị ngọt, mùi thơm. Kích thước trái từ vừa đến lớn. Loại này được thị trường ưa chuộng hơn

Từ những đặc điểm trên, cây chanh dây vàng thường ít được canh tác, chủ yếu sử dụng làm gốc ghép để ghép chồi giống chanh dây tím.

Cây giống có thể được ươm từ hạt hoặc nhân giống bằng các ghép nêm chồi. Giống năng suất nhất và đầu ra được thương lái thu mua nhiều là giống chanh Đài Loan, được nhập khẩu trực tiếp hoặc giống Đài Nông F1 (Đài Nông 1) được nhân giống tại Việt Nam.

Giống nhập khẩu đảm bảo về nguồn gốc nhưng thường hao hụt nhiều do vận chuyển dài ngày từ Đài Loan về Việt Nam. Trong khi giống Đài Nông F1 cũng có chất lượng tương đương nhưng được ươm trồng tại Việt Nam nên chất lượng cây giống tốt hơn, cây con khỏe mạnh, tỷ lệ hao hụt ít

Chuẩn bị đất trồng chanh dây

Đất trồng chanh dây không yêu cầu quá cao, miễn là đất xốp, thoát nước tốt: Đất ở khu vực Tây Nguyên và các vùng lân cận được cho là phù hợp nhất.

Trước khi trồng cần dọn sạch cỏ dại, ban đất bằng phẳng để tiện chăm sóc, với đất dốc cần tiến hành đánh các rãnh thoát nước chống xói mòn, rửa trôi

Đất trước đó trồng tiêu hoặc trồng cà phê, cần tiến hành xới đất, canh tác 2-3 vụ màu trước khi trồng chanh dây để giảm lượng tuyến trùng trong đất

Hố trồng chanh dây có kích thước 50x50x50cm, trộn đều đất mặt với 20kg phân chuồng hoai mục + 0,3-0,5kg supe lân + 1 thìa canh chế phẩm nấm đối kháng Trichoderma + Vôi bột (nếu cần điều chỉnh độ pH của đất cho phù hợp). Hỗn hợp sau khi trộn đều lấp đầy vào hố, ủ 1 tháng trước khi trồng

Mật độ trồng chanh dây

Tùy theo địa hình, khả năng thâm canh, đất tốt hay xấu, kiểu giàn trồng chanh dây… mà trồng theo mật độ thích hợp. Thường ở Tây Nguyên với kiểu giàn truyền thống bà con hay trồng với mật độ 3x3m.

Đôi khi một số hộ còn tận dụng trụ tiêu trong những năm đầu mới trồng tiêu chưa phủ trụ để trồng chanh dây. Vừa có tác dụng che mát vừa giúp cải thiện thu nhập. Tuy nhiên cần nghiên cứu kỹ phương án này. Vì tiêu và chanh dây là cây chủ chung cho một số loại nấm bệnh.

400 cây/ha: khoảng cách 5 x 5m (xen canh với tiêu hoặc cà phê con)

500 cây/ha: khoảng cách 5 x 4m (xen canh với tiêu hoặc cà phê con)

625 cây/ha: khoảng cách 4 × 4m (xen canh với tiêu hoặc cà phê con)

1000 cây/ha: khoảng cách 3 x 3m (Giàn truyền thống)

1800 cây/ha: Khoảng cách 3 x 2m (Giàn thẳng đứng)

Kỹ thuật trồng chanh dây

Thời điểm trồng chanh dây có thể tiến hành quanh năm, tuy nhiên thích hợp nhất là khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 6 dương lịch. Thời điểm này là đầu mùa mưa. Cây sinh trưởng tốt hơn, giảm công tưới tiêu.

Khi trồng dùng dao/kéo cắt bầu nilong hoặc chậu nhựa. Thao tác nhẹ nhàng tránh làm bể bầu. Bới 1 lỗ chính giữa hố, đặt cây vào sao cho mặt bầu bằng mặt đất hoặc cao hơn một chút. Lấp đất và nén nhẹ xung quanh gốc

Sau khi trồng cần tưới nước ngay để cây không bị héo đồng thời đất được lèn kỹ không bị hở rễ. Nếu trồng những ngày nắng cần tiến hành che nắng cho cây bằng lưới nilon đen, tàu lá dừa, cành cây… ít nhất 2 tuần để cây kịp hồi phục.

Có thể đánh bồn rộng 1m, thành bồn cao 20-40cm để tiện tưới tiêu trong mùa khô. Khi đánh bồn cần vun gốc để nước không đọng ở gốc. Hạn chế được các loại nấm bệnh

Kỹ thuật chăm sóc chanh dây

Tưới nước: Cây chanh dây cần nhiều nước nhưng không chịu được ngập úng, cần thường xuyên kiểm tra độ ẩm và tưới nước kịp thời, đặc biệt là giai đoạn cây nảy chồi sau thu hoạch, giai đoạn cây đậu quả đến lúc thu hoạch quả. Trong mùa khô có thể sử dụng các vật liệu có sẵn ở địa phương như trấu, rơm, xác bèo… để phủ gốc.

Làm cỏ: Làm cỏ thường xuyên ít nhất 4-5 lần 1 năm, thường xuyên giữ vườn tược thông thoáng, hạn chế được các loại côn trùng, sâu bệnh gây hại. Tăng hiệu quả phân bón. Phần bồn và sát gốc, nên làm cỏ bằng tay, hạn chế làm tổn thương bộ rễ

Cắt tỉa cành, tạo tán:

Khi cây cao được 0,8 – 1m ta tiến hành bấm ngọn để cây sinh cành thứ cấp. Giữ lại 3-5 cành khỏe mạnh, tỏa đều các hướng trên giàn.

Khi cây bắt đầu phủ giàn, cần thường xuyên cắt tỉa các cành yếu, cành có dấu hiệu sâu bệnh. Trong mùa mưa cần vặt bỏ các lá già, lá sát gốc, vừa tăng khả năng quang hợp, gây ức chế giúp cây ra nhiều hoa hơn, hạn chế được sâu bệnh ẩn nấp.

Sau khi thu hoạch, để tăng năng suất cho vụ sau, cần cắt bỏ các cành đã mang trái. Để lại thân và các cành từ mặt đất tới giàn. Sau một thời gian cây sẽ ra chồi mới. Năng suất sẽ được đảm bảo

Kỹ thuật bón phân cho chanh dây

Bón lót: Tiến hành bón lót với tỷ lệ như phần chuẩn bị hố trồng đã trình bày ở trên

Bón thúc: Trong giai đoạn cây con, cần tiến hành bón thúc cho cây để kích thích cây phát triển rễ, cành, lá. Mỗi lần bón thúc sử dụng phân 0,1 – 0,2kg NPK có tỷ lệ Đạm (N) Lân (P) cao (16-16-8 hoặc 20-20-10) cách nhau 10-15 ngày. Kéo dài trong 2 tháng đầu tiên.

Từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 6, vẫn sử dụng phân NPK có tỷ lệ N và P cao, nhưng tăng lượng phân lên 0,2 – 0,3kg/cây. Khi bón có thể kết hợp với tưới nước để tăng hiệu quả thẩm thấu, hạn chế thất thoát do bay hơi. Mỗi tháng bón 2 lần

Tháng thứ 6 trở đi cây bắt đầu ra hoa đậu quả. Dùng phân NPK có tỷ lệ K cao để tăng chất lượng quả, tăng tỷ lệ đậu trái. Mỗi gốc bón 0,3 – 0,5kg. Tháng bón 2 lần

Bón phân hữu cơ: đầu hoặc cuối mùa mưa, tiến hành đánh rãnh đối xứng quanh gốc, bón 5-10kg phân chuồng hoai mục + 0,3 – 0,5kg supe lân. Trộn đều với lớp đất mặt rồi lấp xuống rãnh. Rãnh sâu 25-30cm cách gốc 0,5 – 1m. Nếu thời điểm bón phân đang thuộc giai đoạn thu hoạch có thể dời sang thời gian khác, miễn sao đảm bảo 1 năm bón phân hữu cơ 1 lần

Phun phân vi lượng qua lá: Cần thường xuyên kiểm tra trạng thái lá, nếu lá hiện màu vàng nhạt, nổi rõ gân xanh, thì cây đang thiếu vi lượng. Tiến hành phun phân qua lá. Mỗi năm 1-2 lần. Khi phun cần phun vào ngày mát trời, phun ướt đều mặt lá để tăng hiệu quả thẩm thấu. Có thể kết hợp pha chung với thuốc bảo vệ thực vật (xem kỹ hướng dẫn sử dụng in trên bao bì)