Bệnh tay chân miệng lây lan rất nhanh, có thể
có các biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não dễ dẫn đến tử vong. Bệnh
chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chưa có văc-xin dự phòng. Do đó cần phải:
- Thực hiện đúng và đầy đủ các biện pháp vệ
sinh phòng bệnh để hạn chế lây lan bệnh.
- Khi trẻ bị bệnh tay chân miệng, cần theo
dõi trẻ sát, phát hiệm sớm các dấu hiệu chuyển năng nhanh chóng đưa trẻ kịp thời
đến bệnh viện.
Bệnh tay chân miệng là gì ?
Bệnh Tay chân miệng là một bệnh nhiễm vi rút
cấp tính, lây truyền qua đường tiêu hóa, thường gặp ở trẻ nhỏ và có khả năng
gây thành dịch lớn.
Dấu hiệu nhận biết của bệnh là sốt, đau họng,
tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước thường thấy ở lòng
bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông. Bệnh phổ biến ở nhiều nước châu
Bệnh Tay chân miệng
có giống với bệnh lở mồm long móng ở động vật?
Không, bệnh tay chân miệng không phải
là bệnh lở mồm long móng ở động vật. Bệnh lở mồm long móng được gây ra bởi một
loại vi rút khác và chỉ gây bệnh trên gia súc, cừu, và lợn.
Bệnh Tay chân miệng
xảy ra ở đâu?
Trên thế giới, bệnh Tay chân miệng có thể xảy
ra nhỏ lẻ hoặc bùng phát thành dịch. Ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, dịch
thường xảy ra quanh năm.
Dịch Tay chân miệng xảy ra vài năm một lần tại
các khu vực khác nhau của thế giới. Trong những năm gần đây, dịch xảy ra nhiều
hơn tại châu Á. Các nước ghi nhận số trường hợp mắc bệnh Tay chân miệng cao bao
gồm: Trung Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Thái Lan,
Đài Loan và Việt Nam.
Bệnh tay chân miệng
có phải là bệnh mới không?
Bệnh tay chân miệng không phải là bệnh mới xuất
hiện, trong tài liệu y khoa đã nói đến từ lâu. Tuy nhiên đa số bác sĩ và người
dân đều không biết đến bệnh này, do trước đây bệnh chủ yếu là tác nhân coxsakie
, bệnh diễn tiến lành tính. Gần đây trên thế giới đã phát hiện thêm một tác
nhân mới rất nguy hiểm cũng gây ra bệnh này đó là enterovirus 71, tác nhân này
nguy hiểm vì nó có thể gây biến chứng não và tim gây tử vong cao và rất nhanh.
Đường lây truyền của
bệnh ?
Bệnh tay chân miệng lây truyền qua đường tiêu
hóa, thường gặp ở trẻ nhỏ và có khả năng gây thành dịch lớn.
Nguyên nhân của bệnh
Tay chân miệng?
Bệnh Tay chân miệng gây ra do các loại vi rút
thuộc nhóm đường ruột, gồm có Coxsackie, Echo và các vi rút đường ruột khác,
trong đó hay gặp là vi rút đường ruột týp 71 (EV71) và coxsackie A16. Vi rút
EV71 có thể gây các biến chứng nặng và gây tử vong.
Người bị lây nhiễm
bệnh Tay chân miệng như thế nào?
Vi rút gây bệnh Tay chân miệng có thể lây nhiễm
từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với dịch mũi, họng, nước bọt, chất dịch
từ mụn nước, hoặc phân của người bị nhiễm bệnh. Người bị bệnh có thể làm lây
lan bệnh nhiều nhất trong tuần đầu tiên của bệnh, nhưng thời gian gian lây nhiễm
có thể kéo dài trong vài tuần (do vi rút vẫn tồn tại trong phân).
Bệnh Tay chân miệng không lây truyền từ người
tới vật nuôi/động vật và ngược lại.
Ai có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng ?
Tất cả những người chưa từng bị bệnh Tay chân
miệng đều có nguy cơ nhiễm bệnh, nhưng không phải ai bị nhiễm bệnh cũng xuất hiện
bệnh.
Bệnh Tay chân miệng xảy ra chủ yếu ở trẻ em
dưới 10 tuổi, nhưng thường gặp nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt trẻ < 3
tuổi, các trẻ nhỏ thường dễ bị biến chứng nặng hơn.
Trẻ em có nhiều khả năng bị lây nhiễm và bị bệnh
bởi chúng có ít kháng thể hơn người lớn và ít khả năng miễn dịch khi tiếp xúc.
Hầu hết người lớn được miễn dịch, nhưng vẫn có trường hợp mắc bệnh ở thanh thiếu
niên và người lớn.
Trẻ mắc bệnh ở trẻ
dưới 3 tuổi chiếm khoãng 80%, thường không đi học, xin cho biết trẻ bị lây bệnh
từ đâu? Có cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa hay không?
Theo số liệu thống kê số trẻ mắc bệnh có 80%
là do mắc bệnh từ tại nhà, do đó đi học hay không đi học vẫn phải áp dụng các
biện pháp phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ.
Người lành mang trùng chiếm tỷ lệ 17-23% ,
như vậy có khả năng người lớn lây trẻ em (Đã ghi nhận trẻ 2 tháng tuổi mắc bệnh tay
chân miệng).
Khả năng lây bệnh cho trẻ là do vi-rút có
trong nước miếng, dịch mũi họng, phân, nước tiểu, dịch bóng nước của trẻ bệnh
phát tán ra môi trường xung quanh, vi-rút này tồn tại trong đồ ăn thức uống,
sàn nhà đồ chơi, vật dụng sinh hoạt hằng ngày, bàn tay của người chăm sóc trẻ
và sẽ tấn công vào cơ thể trẻ qua đường miệng.
Bệnh Tay chân miệng
nghiêm trọng tới mức nào?
Bệnh Tay chân miệng thường là một bệnh nhẹ, hầu
hết tất cả bệnh nhân hồi phục trong vòng 7 đến 10 ngày mà không cần điều trị và
thường không gặp các biến chứng.
Bệnh cũng có thể diễn biến nặng như: viêm
màng não, viêm não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong, thường do vi rút
EV71 gây ra.
Làm thế nào để phát
hiện bệnh sớm sau khi tiếp xúc?
Thời gian ủ bệnh thông thường từ khi nhiễm bệnh
tới khi khởi phát triệu chứng là 3 - 7 ngày. Sốt là triệu chứng đầu tiên của bệnh
Tay chân miệng, sốt thường kéo dài 24 - 48 giờ. Bóng nước, các vết loét ở các vị
trí tay, chân, miệng, gối , mông
Bệnh Tay chân miệng
có những triệu chứng gì?
Bệnh thường bắt đầu với các biểu hiện như:
- Sốt, chán ăn, mệt mỏi và thường xuyên bị
đau họng.
- Một hoặc 2 ngày sau khi khởi phát sốt, xuất
hiện đau trong miệng, có đốm đỏ như phỏng rộp và sau đó trở thành vết loét. Vết
loét thường nằm trên lưỡi, nướu răng (lợi) và niêm mạc má.
- Phát ban trên da, không ngứa trong 1-2 ngày
với những đốm màu đỏ khổng nổi hoặc nổi lên, có khi có rộp da. Ban thường nằm
trong lòng bàn tay và lòng bàn chân; cũng có thể xuất hiện trên mông và /hoặc ở
cơ quan sinh dục.
- Người bị bệnh Tay chân miệng có thể không
biểu hiện triệu chứng, hoặc có thể chỉ có phát ban hoặc chỉ loét miệng.
- Trong một số ít trường hợp, bệnh có thể diễn
biến nhanh với các triệu chứng về thần kinh, hô hấp và nhanh chóng dẫn đến tử
vong.
Biểu hiện của bệnh
như thế nào ?
Biểu hiện của bệnh tay chân miệng cũng rất dễ
nhận biết nếu được chú ý đó là các bóng nước. Bóng nước có kích thước từ 2 – 10
mm, màu xám, hình bầu dục, bóng nước xuất hiện ở vùng mông, gối, lòng bàn tay,
lòng bàn chân và thường ấn không đau. Bóng nước còn xuất hiện trong miệng và
khi vỡ ra gây những vết loét trong miệng làm trẻ đau và bỏ ăn.
Khi nổi bóng nước trẻ có thể sốt nhẹ, quấy do
đau miệng, bỏ ăn. Bóng nước sẽ tự xẹp đi và tự khỏi sau 5 đến 7 ngày. Một số trẻ
có kèm nôn ói, tiêu chảy ngay khi nổi bóng nước hay khi bóng nước đã xẹp.
Trẻ đã mắc bệnh tay chân miệng thì có mắc lại nữa hay không?
Bệnh tay chân miệng không có miễn dịch vĩnh
viễn, do đó có thể mắc lại. Mặt khác, do có nhiều tác nhân khác nhau gây bệnh
nên đã bệnh rồi vẫn có thể mắc lại.
Phụ nữ mang thai có
mắc bệnh Tay chân miệng không?
Về lý thuyết, phụ nữ mang thai nên tránh tiếp
xúc gần với bất cứ ai bị bệnh Tay chân miệng và đặc biệt chú ý đến các biện
pháp phòng ngừa lây truyền.
Nhiễm vi rút đường ruột và bệnh Tay chân miệng
rất hay gặp ở phụ nữ mang thai vì họ thường xuyên tiếp xúc với mầm bệnh. Chúng
có thể gây bệnh nhẹ hoặc không gây bệnh ở phụ nữ mang thai. Hiện chưa có bằng
chứng rõ ràng về việc nhiễm vi rút đường ruột, trong đó có vi rút gây bệnh bệnh
Tay chân miệng ở bà mẹ, có liên quan đến hậu quả bất lợi đặc biệt của thai kỳ
(như phá thai, thai chết lưu hoặc dị tật bẩm sinh). Tuy nhiên, phụ nữ mang thai
có thể truyền bệnh cho em bé nếu họ bị nhiễm một thời gian ngắn trước khi sinh
đẻ hoặc có các triệu chứng tại thời điểm sinh.
Hầu hết trẻ sơ sinh bị nhiễm vi rút đường ruột
có bệnh nhẹ, hiếm khi có tiến triển thành nhiễm trùng nặng ở nhiều cơ quan, bao
gồm cả gan, tim và tử vong do nhiễm trùng.
Điều trị bệnh Tay
chân miệng như thế nào?
Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho
bệnh Tay chân miệng. Bệnh nhân nên uống nhiều nước, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng
và có thể được điều trị triệu chứng để giảm sốt và giảm đau từ vết loét, phòng
biến chứng.
Những dấu hiệu nào
cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay ?
Một trẻ bị bệnh tay chân miệng cần đưa đến bệnh
viện chuyên khoa ngay khi có một trong những dấu hiệu sau:
- Sốt cao (từ 38,5oC trở lên)
- Ói nhiều
- Giật mình, hốt hoảng
- Run chi
- Yếu liệt tay hoặc chân
Có thể tiêm vắc-xin
để phòng bệnh không? Cách phòng bệnh Tay chân miệng?
Cho đến nay thế giới chưa có vắc-xin để phòng
ngừa bệnh này. Do bệnh lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với phân, dịch tiết mũi họng,
dịch của các nốt bọng nước của người bệnh nên cách phòng bệnh TCM tốt nhất là
thực hiện tốt vệ sinh cá nhân và chăm sóc y tế kịp thời cho những trẻ em bị bệnh.
Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:
- Rửa tay thường xuyên với xà phòng trước khi
chuẩn bị thức ăn và ăn uống, trước khi cho trẻ nhỏ ăn, sau khi sử dụng nhà vệ
sinh và sau khi thay tã cho trẻ, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với các bọng nước;
- Làm sạch môi trường bị ô nhiễm và các vật dụng
bẩn (bao gồm cả đồ chơi) với xà phòng và nước, sau đó khử trùng bằng các chất tẩy
rửa thông thường;
- Tránh tiếp xúc gần (ôm, hôn, dùng chung đồ
dùng…) với trẻ em bị bệnh Tay chân miệng cũng có thể giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh;
- Không cho trẻ sơ sinh và trẻ em bị bệnh đi
mẫu giáo, nhà trẻ, trường học hoặc nơi đông người cho tới khi khỏe hẳn;
- Theo dõi chặt chẽ tình trạng bệnh và chăm
sóc y tế kịp thời nếu trẻ sốt cao, li bì, mất tỉnh táo;
- Che miệng và mũi khi hắt hơi và ho;
- Xử lý khăn giấy và tã lót đã dùng bằng cách
bỏ vào thùng rác và thải bỏ rác đúng cách;
- Luôn lau dọn nhà cửa, nhà trẻ, trường học sạch
sẽ.
Cho biết các biện
pháp làm sạch đồ chơi cho trẻ?
- Đồ chơi chung:
+ Khử trùng hằng ngày hoặc mỗi buổi
+ Rửa với xà bông, nước và lau bằng khăn sát
trùng.
- Đồ chơi rửa được trong nước:
+ Ngâm (nước ấm) với xà phòng, rửa lại bằng
nước sạch, hong khô.
+ Hoặc ngâm trong thuốc tẩy (pha loãng 1:50)
và hong khô.
+ Hoặc lau bề mặt bằng gạc cồn
- Đồ chơi không rửa được bằng nước: Lau sạch
gạc cồn, lưu ý các góc, hốc, chỗ nứt.
Khi trẻ bệnh tay chân miệng thì ăn uống
thế nào?
-
Vì trẻ biếng ăn hoặc bỏ ăn do đau trong miệng (miệng loét), mệt mỏi, hay quấy khóc
cho nên thức ăn phải nấu thật nhuyễn, mềm, đủ chất và không nóng để cho trẻ có
cảm giác ngon miệng khi ăn và quên đi sự đau đớn.
-
Trẻ có thể ăn sữa chua, sữa bột pha hoặc bột dinh dưỡng, cháo nấu thật nhuyễn,
súp hầm kỹ, nước hoa quả tươi.
-
Với trẻ còn bú mẹ, cần cho trẻ bú như bình thường và có thể tăng số lần, thời
gian cho bú, vì mỗi lần trẻ bú không được nhiều như lúc khỏe mạnh. Nên cho trẻ
ăn nhiều lần trong ngày (vì trẻ đau miệng), mỗi lần ít một làm sao đủ năng
lượng cho trẻ và không làm đau trẻ do các dụng cụ như thìa, ống hút sữa, bình,
cốc... đụng chạm vào vết loét ở miệng của trẻ làm trẻ sợ và không dám ăn. Không
nên cho trẻ uống nước nóng hoặc lạnh quá làm trẻ đau miệng.
-
Khi trẻ dần dần hồi phục và hết các vết loét gây đau đớn trong miệng, nên động
viên trẻ ăn như bình thường, không kiêng khem để đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ
phát triển. Nên cho trẻ ăn nhiều lần trong ngày, mỗi lần ít một làm sao đủ năng
lượng cho trẻ và không làm đau trẻ do các dụng cụ như thìa, ống hút sữa, bình,
cốc... đụng chạm vào vết loét ở miệng của trẻ làm trẻ sợ và không dám ăn tiếp.
-
Khi trẻ dần dần hồi phục và hết các vết loét gây đau đớn trong miệng, nên động
viên trẻ ăn như bình thường, không kiêng khem để đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ
phát triển.
Lời khuyên với người chăm sóc trẻ trong phòng chống
bệnh tay chân miệng?
Vệ
sinh cá nhân, vệ sinh môi trường vô cùng quan trọng.
Cần
vệ sinh cá nhân cho trẻ hàng ngày: rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước sạch,
đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước và sau khi cho trẻ ăn, trước khi bế
ẵm trẻ, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
chụng
bằng nước sôi hoặc dung dịch cloraminB và không giặt chung với các loại quần áo
của trẻ lành với trẻ bệnh.
Các
hộ gia đình, nhà trẻ, lớp mẫu giáo cần thường xuyên: Lau sạch các bề mặt, vật
dụng tiếp xúc hằng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu
thang, mặt bàn, ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường.
Cần rửa tay sạch cho trẻ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Tuyệt
đối không mớm cơm, thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc. Không cho trẻ mút
tay, ngậm mút đồ chơi, không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn
uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi chưa được khử khuẩn.
Phân
của người bệnh tay chân miệng cần được xử lý tốt, tránh làm vương vãi ra môi
trường xung quanh.
Nên
cho trẻ đi ngoài vào bô, chậu có sẵn chất diệt khuẩn như cloraminB. Nhà vệ sinh
của các gia đình có người bị bệnh tay chân miệng luôn luôn sạch sẽ và được lau
chùi bằng xà phòng và chất sát khuẩn.
Trọng Nguyên: Sưu Tầm
Nguồn: www.benhvienvanhanh.com